28 Mart 2024

QO-100 Amatör haberleşme Uydusu

 14 Şubat 2019 tarihinden itibaren Amatörlerin Telsiz haberleşmesine açılmıştır.

Yeni Es’HailSat-2 uydusu; Ticari TV yayınları ve Telefon Data haberleşmesi için planlanmış olmasına rağmen, Katar Amatör Telsiz topluluğunun finans desteği ile aynı uyduya Amatör Telsiz haberleşmesi yapabilecek sistemler de eklenmiştir.

Uyduya ait sistemler Mitsubishi firması tarafından üretilmiştir. Amatör sistemlere DL-Amsat Alman amatörlerinin katkıları olmuştur.

Amatör telsizciler için 250 KHz band genişliğinde SSB ve CW Linear aktarıcı mevcuttur.ta1
Yedek transponder da devreye alındığından NB Transponder kesintisiz olarak 500 kHz genişliğine çalışmaktadır.
NB: Narrow Band – Darband Emisyon için kullanılır.

Uydu Uplink Freq. 2.4 GHz, Downlink ise 10.5 GHz bandındadır. Ayrıca 8 mHz band genişliğinde Dijital haberleşme ve
Amatör TV yayınına imkan veren band genişliği de amatörlere ayrılmıştır.
Sabit noktada konumlu ilk Amatör maksatlı haberleşme transponderli uydu 25.5 derece doğu boylamındadır.
Katar TV yayın uydusunun asıl amacı, Arap yarımadası ve kuzey Afrika ülkelerine TV , Radyo ve haberleşme yayını yapacak olmasıdır.

QO100 UYDUSU KAPSAMA ALANI
Brezilyanın kuzey doğusundan Tayland a kadar alan içinde kalan,
Tüm Avrupa , Afrika, Asya nın büyük bölümü Güney ve kuzey kutbun bir bölümü kapsama alanı içindedir. Güney kutupdaki Alman araştırma istasyonundan Amatör işaretle haberleşme yapılmaktadır.
Kırmızı çizgi 5 derece, Yeşil çizgi ise 10 Derece Elevasyon açısıyle uyduya ulaşılmaktadır.
Yeryüzüne çok yakın açılarda uyduya ulaşacak RF işaretlerinde azalıp çoğalmalar olabilir.

Eğer planlandığı şekilde giderse, 15 yıl ömürlü uyduya sabit konumlu ve
orta ölçekte çanak antenlerle ulaşılabilmektedir. 2023 yılı itibariyle, Uydunu 4 yıllık ömrü bitmiştir.

Ülkemizde yönetmelik gereği 10.5 GHz kullanıma açık olmasına rağmen,

2.4 GHz maalesef  Türk amatörlerine kapalıdır.

Amatör maksatlı kullanım dışında çok önemli
Olağan üstü hal haberleşmesi imkanına sahip olan bu uydunun ,
Türk Amatör telsizciler tarafından kullanım dışı olması ciddi bir kayıptır.

 

Uyduya ulaşabilecek anten ve güç :

X-Band 10 GHz Downlink:
– 89 cm çanak ile Brezilya ve Tayland ın yağışlı bölgeleri .
– 60 cm çanak ile kapsama merkezli ülkeler.
– 75 cm Çanak ile Türkiye nin her yerinden .

S-Band 2.4 GHz NB-Uplink:
– Darband band SSB, CW
– 5W nominal Uplink power (22.5 dBi anten kazancı , 75cm çanak)
– Sağa dönümlü sirküler anten polarizasyonlu

S-Band 2.4 GHz WB-Uplink (DATV):
– Geniş band modes, DVB-S2
– peak EIRP of 53 dBW (2.4m dish and 100W) required
– Sirküler sağadönüşlü anten polarizasyonlu


Linear transponder
2400.000-2400.500 MHz Uplink
10489.500-10490.000 MHz Downlink

Geniş band digital transponder
2401.5-2409.5 MHz Uplink
10491.0-10499.0 MHz Downlink
Bu Transponder üzerinden DATV 250, 333, 500 ve 1000 Megabit saniye dijital gerçek zamanlı görüntülü TV yayını yapılabilmektedir.

Uydu üzerinde görüşme yapan amatör tesizcilerin seslerini realtime anlık dinleyebilirsiniz.
https://eshail.batc.org.uk/nb/

Teknik özellikler:
www.amsat-uk.org/satellites/geosynchronous/eshail-2/

Uydudaki Amatör telsiz haberleşmesini dinlemek için:

Hazır Down Konverteri olanlar :
Doğrudan LNB ye bağlayarak Konverter çıkışından SSB li Alıcı ile USB Mode den,
doğrudan dinleme yapabilirler.
Bazı Down converterler 28-50-144-432 Mhz den çıkış imkanına sahiptir. Elinizdeki cihazın alıcı frekansına uygun olarak Konverterin üzerindeki dip swiçlerin pozisyonları seçilerek çıkış dinleme frekansı ayarlanabilir.
https://www.dxpatrol.pt/images/mk4a.png

SDR Alıcı kullanacaksanız:

İnternet ortamında satılan SDR alıcı, orta ölçekli TV LNB li çanak anten ve tabii bir Bilgisayar gerekmektedir.

SDR alıcı için gerekli programlar internetten yüklenerek gerekli ayarlar yapılır,
Çanak anten 25.5 derece doğu boğlamındaki uyduya konumlanarak ince ayarları yapılıp uydu TV den izlenebilir duruma getirilir.

LNB den gelen TV kablosu SDR alıcı girişine bağlanır,
ancak LNB ye 
T Bağlantı ile 12 volt besleme verilmesi gerekir,
aksi takdirde LNB devreye girmez (100 pf + 2 uH)
Normalde bu besleme TV uydu alıcılarında kablo üzerinden
gönderilerek LNB nin çalışması sağlanır.
SDR ayarları ve LNB ye T bağlantı ile 12 V. besleme verildikten sonra,
SDR Alıcının Bilgisayardaki Şelale ekranda geniş spektrumlu olarak izleniyor olması gerekir.

SDR Frekans ayarları ile uydu LNB çıkışında 739 MHz cıvarında amatör transponderin sinyalleri görülecektir.

HARİCİ 25 MHz Osilatör girişi uygulaması:

LNB lerin PLL frekans kontrollü olması sağlıklı dinleme için önemlidir,
aksi takdirde LNB nin lokal osilatör kararsızlığı dinlemede aşırı kaymalara sebep olabilir.
LNB 
PLL Osilatörlü ve iki çıkışlı olmalıdır. İsterseniz diğer çıkıştan TV yayınlarını izlersiniz ve ya ikinci çıkıştan 25 MHz harici TXCO lu osilatörden gelen sabit fekanslı osilatör girebilirsiniz.
Bu tür kullanım daha kararlı ve konforlu dinleme sağlar.
LNB nin içindeki PLL osilatör kristali sökülerek dışardan verdiğiniz işareti enjekte edersiniz.
İnternette satılan çift çıkışlı PLL LNB lerin çoğu kolay modifiye edilebilir.

MAG marka çiftli LNB de yaptığım modifikasyon :


Önce                                                           Sonra
Farklı LNB lerde yapılan Modifikasyonlar için bakınız.: tnx to OZ1BXM
https://www.oz1bxm.dk/sat/rock-stable-lnb.html
______________________

Quartz kristal dikkatlice sökülüp, NEC entegreye kristalin bağlı olduğu ayağa 100 pf seri kondansatörle bağlantı yapılır.
Kristal; giriş ucundan uzakta olması nedeniyle LO girişinden ince 50 Ohm coax ile 25 MHz harici osilatörden RF taşınmıştır.
Bu uygulama yapılmadan da uyduyu dinleyebilirsiniz ancak: LNB dış ortamdaki çevresel ısı değişimlerinden çok etkilenir.
Soğuduğunda frekans artar veya ısındığında frekans azalır.
25 MHz kristal osilatörde az da olsa kayma olur. LNB içindeki NEC entegre bu işareti 390 kez katlayınca, iç LNB osilatör sinyali 9750 MHz olur ve 25 MHz de ufacık kayma 390 kez artarak ciddi drift – Frekans kaymasına sebep olur.
Bu yüzden çevresel faktörlerden etkilenmemesi için kapalı ve kendi ısısı ile sabitlenmiş harici osilatör tercih edilir. 

IF: 739 MHz çıkışı
LO: Dışarıdan girilen 25 MHz  kararlı harici osilatör:
Oda içi sıcaklığında kapalı kutuda çalıştırılan kristal osilatör, bir kaç dakikada sabit ısı nedeniyle  kararlı çalışmaya başlar.
Osilatörden çıkan RF  işareti, 75 Ohm Kablo ile LNB nin Osilatör girişi olarak atadığınız ucuna bağlanır ve  NEC katlama entegresinin Osc. girişine enjekte edilir.
Yukarıdaki MAG LNB ile yaptığım modifikasyon çok kararlı olarak çalışmıştır.
Pahalı marka LNB lere gerek yoktur. Hatta; Almanyadan aldığım ve çok tavsiye edilen OCTAGON LNB den 3 dB daha iyi duymaktadır.

LNB Modifikasyonları için bakınız:
https://forum.amsat-dl.org/index.php?thread/7-modification-of-octagon-oslo-pll-lnb-for-external-frequency-reference/

SDR alıcıdan dinleme yapacaksanız:

Downlik LNB giriş aralığı 10489.550-10489.800 MHz
LNB çıkışı 739.550-739.800 MHz . SDR Alıcınızla dinleme yapacağınız aralık.
Uydunun NB Transponderi şu an yedek transponderinde devreye alınmasıyle toplam 500 kHz e yükselmiştir.

Dolayısıyle yukarıda verilen uyduya ait Frekans
Band başında CW, ortada ve sonunda Dijital Beaconlar bulunur.


25.79 MHz kristal osilatör uygulandığı takdirde, LNB  den 431.450 MHz  IF sinyali çıkar .
UHF alıcınızdan
USB olarak doğrudan dinleme yapabilirsiniz.
Bazı LNB ler bu modifikasyona rağmen mixer IF çıkışında de çok az zayıflatma yapar.

Uyduya ulaşabilmek için:

(Dikkat : 2.4GHz Türk Amatör telsizcilere kapalıdır)

 

Uyduya ulaşabilmek için UHF veya VHF bandında SSB CW mode lu cihaz gereklidir.

Uydudan gelen sinyalleri SDR alıcılı internet yayını yapan sitelerden dinlemek, real time olarak mümkündür, alıcıya gerek bile kalmaz. 


Verici olarak 2,4 GHz ye ulaşabilmek için UHF veya VHF SSB li cihazlarımızın çıkışına + Mikser + Fark frekansını sağlayan sabit osilatör
+ 1W 2,4GHz kuvvetlendirici, 1 metre çanak anten, PATCH veya HELIX sağ sirküler polarizasyon anten gerekmektedir.


UHF veya VHF verici frekansı + Sabit fark frekans osilatörü + mikser veya upKonverter ) toplamı =Uydunun 2.4GHz deki alıcı giriş frekansı.

Burada sıraladıklarımız kafa karıştırabilir ancak hemen hepsi çok uygun fiyata hazır olarak temin edilerek veya imal edilerek
bileştirilebilecek malzemelerdir.

Bazı Up-converterler 28-50-144-432 Mhz giriş frekansı ile 2.4 GHz ye çıkış verebilir,  Dip switch ile uygun giriş frekansı seçilerek, elinizdeki TRX çıkışına göre ayarlanabilir.
https://www.dxpatrol.pt/images/mk4a.png

Ayrıca normal TV LNB lerinde yapılacak ciddi modifikasyonla doğrudan LNB den uyduyu UHF bandında dinlemek de mümkündür.

Tek kablolu UHF veya VHF Multimode cihazın alıcı verici katlarını tek anten girişinden ayırıp, ayrı ayrı ise
bağımsız olarak uplink ve DWN linke bağlamak ve verici çıkış gücünü de up Konverterin kabul edeceği giriş seviyesine indirmek gerekecektir.
Upconverterler genelikle 500 mW ile 2w arasında sürülebilirler.
Prospektüslerindeki giriş gücünü kesinlikle aşmamak gerekir, aksi takdirde girişte bulunan zayıflatıcı ve 50 Ohm empedanslı dirençler yanar ve hatta sürücü devresi de zarar görebilir.

UHF ve VHF Multi Mode cihazlar ayrı ayrı birbirinden bağımsız olursa kullanım daha kolay olabilir.

TA1D
Kadri M. Başak